حق و تکلیف در نگاه قرآن

چالشهای نو در مورد حق و تکلیف، از نگاه آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. مسأله حق و تکلیف از جمله مباحث فِرَق اسلامی است که ابعاد گسترده ای را به خود اختصاص داده است. در مسائل کلامی، موضوعاتی همچون حسن و قبح عقلی، جبر و اختیار، تفضّلی یا استحقاقی بودن ثواب، از دیرباز مورد مناقشه بوده است.حال آنکه اشاعره تنها از تکلیف سخن می گفتند، شیعه و معتزله حقوقی را نیز برای بنده قائل بودند. از این میان، حسن و قبح عقلی خود کلید حلّ بسیاری از مباحث و عقاید شیعه امامی و معتزله است که پاداش الهی را به استحقاق می دانستند. برخی نیز مانند علامه طباطبایی دیدگاهی نزدیک به اشاعره دارند. امّا امروزه برخی مسأله را با نگاه برون دینی نگریسته از بستر اصلی خود خارج می کنند و حقوق بشر مصوّب سازمان ملل را معیار ارزیابی حقوق و تکالیف می دانند. در نتیجه، اگر اسلام موافق با آنها نبود با دستاویز قرار دادن این نکته که این حقوق، برون دینی اند و بنابراین اثبات یا سلب آنها از سوی دین نخواهد بود، سعی در حلّ و یا به تعبیر دقیق تر انحراف آن دارند. باید گفت حتی با پذیرش حسن و قبح عقلی، و برون دینی بودن این موضوع، باز هم هیچ دلیل عقلی بر معیار بودن حقوق بشر سازمان ملل در این زمینه وجود ندارد؛ به ویژه که منشور اسلامی حقوق بشر نیز تدوین شده است.